Lekcja pamięci
Cykl koncertów przygotowywanych przez zespół Promyki Krakowa.
W II połowie roku 2012 cykl ten był poświęcony pamięci
Gen. Stanisława Sosabowskiego.Projekt był współfinansowany przez Gminę Miejską Kraków.Partnerem projektu było Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Pierwszy koncert pt. „Lekcja pamięci w muzyce, poezji, wspomnieniach”, odbył się w dniu 5 października 2012 r. o godz. 18.00 w Muzeum Lotnictwa w Krakowie. (Wstęp wolny).
Koncert ten został powtórzony w dniu 15 listopada 2012 roku w sali Klubu Garnizonowego w Krakowie.
„Lekcja pamięci ”przypomniała postać generała Stanisława Sosabowskiego twórcy i dowódcy I Polskiej Brygady Spadochronowej w Wielkiej Brytanii w czasie II wojny światowej, która we wrześniu 1944 roku wzięła udział w bitwie pod Arnhem. W maju br Senat RP uchwalił wrzesień 2012 roku miesiącem pamięci generała Sosabowskiego. Zespół Promyki Krakowa od 1995 roku bierze corocznie udział w obchodach rocznicy tej bitwy w Holandii: w Arnhem i Driel. Bardzo bogaty zbiór zdjęć z tych uroczystości pokazuje jak żywa jest tam pamięć o polskich bohaterach. Postać generała jest mało znana w Polsce i dlatego też warto Jego osobę i dokonania w ten sposób przybliżyć
Obrońcy honoru generała
„Lekcja pamięci” przypomniała także osoby, które przez ponad 60 lat od wydarzeń bitwy pod Arnhem walczyły o przywrócenie honoru polskim żołnierzom i ich dowódcy. Są to:
Cora Baltussen (1912-2005) – założycielka w 1945 r. Fundacji Driel-Polen i jej prezes do 1990 r., inspiratorka ustanowienia obchodów upamiętniających udział Polskiej Brygady w bitwie pod Arnhem. Była świadkiem bohaterskiej walki Polaków i śmierci jednego z polskich żołnierzy, dlatego całe życie podejmowała starania o uhonorowanie polskich spadochroniarzy.
Królowa Beatrix – w maju 2006 r wręczyła najwyższe odznaczenia Holandii dla 1 SBS i gen. Sosabowskiego, spełniając wolę swego ojca i babki.
„Ten błąd, popełniony w przeszłości, zostaje teraz naprawiony przez rząd Holandii.”
Geertjan Lassche– dziennikarz holenderski, autor filmu „God Bless Montgomery – Zapomniani Polacy z bitwy pod Arnhem”
W filmie z apelem o przywrócenie chwały generałowi występują Cora Baltussen oraz książę Bernhard. Film wyemitowany w TV holenderskiej w przeddzień 60 rocznicy bitwy wywołuje duży odzew. Dyskusje trwają do końca 2005 roku ale Cora Baltussen umiera na 3 tyg. przed ostateczną pozytywną decyzją Ministra Obrony Henka Kampa.
Sir Brian Urquhart– major, brytyjski oficer wywiadu. We wrześniu 1944 był członkiem grupy dowódczej generała Browninga, któremu raportował ryzyko operacji Market-Garden. Został za to odesłany na urlop zdrowotny.
Tony Hibbert – brytyjski major brygady, wraz z Sir Brianem Urquhartem, inicjator ufundowania pomnika Generała przez weteranów brytyjskich.
Erik Van Tilbeurgh– znawca pasjonujący się historią 1 SBS i jej dowódcą, gen. Sosabowskim. Jego kolekcja zdjęć i dokumentów to skarbnica wiedzy o Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.
„Moja dusza należy do Polski” – mówi Van Tilbeurgh
Arno Baltussen – bratanek Cory Baltussen, od 1991 r. prezes Fundacji Driel-Polen
Joanna Pieciukiewicz – reżyser filmu pt. „Honor generała”
Kalendarium pamięci
1944 – 21-26 września: w piątym dniu operacji „Market Garden” w walkach pod Arnhem, w Driel i Oosterbeek, bierze udział 1 SBS – 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa pod dowództwem gen. St. Sosabowskiego (1892-1967).
Świadkiem śmierci jednego z polskich żołnierzy jest holenderka Cora Baltussen.
1944 – 9 grudnia: gen. S. Sosabowski pozbawiony dowództwa 1SBS i niesłusznie oskarżony przez gen Browninga za przyczynienie się do klęski pod Arnhem.
1945: z inicjatywy Cory Baltussen powstaje Fundacja Driel-Polen, działająca na rzecz pamięci o polskich żołnierzach.
1946: królowa Wilhelmina (babka obecnej królowej Holandii Beatrix) wyraża zgodę na propozycję rządu Holandii dotyczącą odznaczenia 10 żołnierzy z 1 SBS za waleczność w bitwie pod Arnhem. Z nieznanych przyczyn decyzja Królowej nie zostaje wykonana.
1954 – 18 września: generał Sosabowski otrzymuje tytuł honorowego obywatela gminy Heteren (do której należy Driel).
1961 – 16 września: w obecności generała Sosabowskiego w Driel odbywa się uroczystość odsłonięcia nowego pomnika Surge Polonia (Powstań Polsko) upamiętniającego udział polskich żołnierzy w bitwie pod Arnhem a ufundowanego przez mieszkańców Driel.
2004 – 14 września: emisja filmu Geertjana Lassche o zapomnianych bohaterach spod Arnhem, który wywołał w parlamencie interpelacje w tej sprawie i doprowadził do wydania w grudniu 2005 r. decyzji o przyznaniu odznaczeń.
2006 – 31 maja: królowa Beatrix wręcza Brygadzie – Order Wojskowy Wilhelma i pośmiertnie generałowi Sosabowskiemu – medal Brązowego Lwa, najwyższe holenderskie odznaczenia.Uroczystość transmitowana na żywo w głównym programie holenderskiej TV .
2006 – 16 września: odsłonięcie w Driel pomnika gen. Sosabowskiego dzięki inicjatywie –brytyjskich weteranów: Sir Briana Urquharta i Tony’ego Hibberta.
„62 lata temu nasz generał Browning bezpodstawnie zdymisjonował gen. Sosabowskiego. Przez lata chcieliśmy to naprawić… Jest to gest płynący z głębi naszych serc” – powiedział Tony Hibbert, szef sztabu Brytyjskiego Korpusu Powietrznodesantowego.
2008 – 18 czerwca: premiera w TVPolonia polskiego filmu „Honor generała” reż. J.Pieciukiewicz
Oprac.na podstawie materiałów Małgorzaty Bos-Karczewskiej na portalu: http://www.polonia.nl
Świadkami tych wydarzeń są od 1994 roku „Promyki Krakowa” uczestnicząc, co roku we wrześniu, w uroczystościach w Arnhem, na cmentarzu Oosterbeek i podczas Dnia Polskiego w Driel.